Visie Israël
Kerkelijke Visie op Israël
De visie van de kerk op Israël is complex en divers, en heeft in de loop van de geschiedenis een aanzienlijke ontwikkeling doorgemaakt. Er zijn binnen het christendom verschillende stromingen en benaderingen.
Algemene Tendensen en Belangrijke Concepten
De PKN spreekt van een “onopgeefbare verbondenheid” met het volk Israël.
Dit betekent dat de kerk erkent dat het Joodse volk een unieke plaats heeft in Gods heilsplan en dat de wortels van het christelijk geloof Joods zijn.
Dit houdt in:
Het bevorderen van het Joods-Christelijke gesprek
Aandacht voor de Joodse wortels van het christelijk geloof
Het bestrijden van antisemitisme
Het afwijzen van “vervangingstheologie”.
Afwijzing van Vervangingstheologie
Historisch gezien was de “vervangingstheologie” dominant in het christendom. Deze theologie hield in dat de kerk het ‘nieuwe Israël’ was en de plaats van het Joodse volk had ingenomen, omdat de Joden Jezus als Messias hadden verworpen. Dit leidde vaak tot negatieve houdingen tegenover Joden. Tegenwoordig wijzen veel kerken, waaronder de PKN en de Rooms-Katholieke Kerk na het Tweede Vaticaans Concilie, deze theologie expliciet af. Ze erkennen dat Gods verbond met Israël blijvend is.
Theologische Verbondenheid
Veel kerken benadrukken de theologische verbondenheid tussen Jodendom en Christendom. Beide tradities zijn geworteld in de Hebreeuwse Bijbel en erkennen de God van Israël. Jezus zelf was Joods. Dit betekent dat de kerk zich verdiept in Joodse bronnen [Tenach en Talmoed] om haar eigen geloof beter te begrijpen.
Onderscheid tussen Volk, Religie en Staat
Het is belangrijk op te merken dat “Israël” verschillende betekenissen kan hebben:
Het volk Israël: Het Joodse volk, wereldwijd*
Het Jodendom: De religieuze traditie.
De staat Israël: De moderne natiestaat.
De kerkelijke visies kunnen verschillen in hoe zij deze drie aspecten aan elkaar relateren. Sommige kerken leggen de nadruk op de theologische betekenis van het volk en de religie, terwijl andere ook de moderne staat Israël een specifieke plaats toekennen in Gods heilsplan zoals in sommige christenzionistische stromingen.
Toelichting op het Joodse volk wereldwijd*
Dit betreft een algemene gedachte.
Een andere stelling is dat Joden een deel zijn van Israël, maar Israëlieten niet noodzakelijkerwijs Joden zijn.
Het Joodse volk is voortgekomen uit Judeeërs en Benjaminieten met een aantal Levieten die na 70 jaar ballingschap terugkeerden uit Babylon. Er zullen wat mensen van de tien noordelijke stammen bij gezeten hebben, maar dat was te verwaarlozen en het wordt in de Schrift ook niet genoemd.
De tien stammen waren meer dan 200 jaar vóór de terugkeer van de Joden, zoals ze nu voor het eerst genoemd werden, weggevoerd door de Assyriërs en ze zijn nimmer teruggekeerd.
Juist dit deel werd in de Bijbel dikwijls Israël genoemd. Ze moeten er nog zijn, verborgen onder de volkeren. Maar de Schrift leert dat ze weer samengevoegd zullen worden met Juda, het Joodse deel van Israël [Ezechiël 37:15-28].
De conclusie hierin is dat Joden een deel zijn van Israël, maar Israëlieten niet beslist ook Joden zijn.
Christenzionisme
Dit is een stroming binnen het protestantisme, met name evangelische kerken, die de moderne staat Israël zien als een vervulling van Bijbelse profetieën.
Zij steunen Israël vaak onvoorwaardelijk en geloven dat de terugkeer van Joden naar het land en het herstel van Israël onderdeel zijn van Gods plan voorafgaand aan de wederkomst van Christus.
Deze visie heeft vaak ook politieke implicaties, zoals een sterke pro-Israël houding in het Israëlisch-Palestijnse conflict.
Aandacht voor Palestijnse Christenen
Naast de verbondenheid met het Joodse volk, voelen veel kerken ook een sterke oecumenische verbondenheid met Palestijnse christenen, die deel uitmaken van de kerk van Christus en te maken hebben met de realiteit van het conflict.
Dit kan leiden tot spanningen in de discussie over Israël, waarbij sommige theologen en gemeenten een evenwicht zoeken tussen beide verbondenheden, en kritiek leveren op beleid dat leidt tot lijden van Palestijnen.
Rooms Katholieke Kerk
Na het Tweede Vaticaans Concilie [1962-1965] heeft de Rooms-Katholieke Kerk een belangrijke omslag gemaakt in haar houding ten opzichte van het Jodendom en Israël.
Met het document Nostra Aetate werd de vervangingstheologie verworpen en erkend dat Gods verbond met het Joodse volk blijvend is.
Er is een sterke focus op interreligieuze dialoog en wederzijds respect. De erkenning van de staat Israël door het Vaticaan in 1993 was een belangrijke stap.
Protestantse Kerk in Nederland
De PKN hanteert de term “onopgeefbare verbondenheid” met het volk Israël, zoals vastgelegd in haar kerkorde [Artikel I-7].
Dit betekent dat de kerk het Joodse volk ziet als de voedingsbodem van het christelijke geloof en dat Gods weg met dit volk niet voorbij is. De PKN wijst antisemitisme en vervangingstheologie af.
Tegelijkertijd heeft de PKN ook een oecumenische roeping om eenheid en samenwerking te zoeken met Palestijnse christenen en een diaconale roeping om op te komen voor vrede en gerechtigheid voor iedereen in de regio. Dit creëert een complex spanningsveld in de praktijk.
Kortom, de kerkelijke visie op Israël is niet eenduidig en kent een breed spectrum aan standpunten, van diepe theologische verbondenheid tot politieke steun, en van kritische solidariteit met Palestijnen tot een onvoorwaardelijke steun voor de staat Israël.
De discussie is vaak dynamisch en wordt beïnvloed door zowel theologische overwegingen als de actuele politieke situatie in het Midden-Oosten.
Boeken
Het Nieuwe Testament met Joodse toelichtingen onder redactie van Amy-Jill Levine en Marc Zvi Brettler is een aanrader.
Ook het boekje ‘Leviatan’ van Bart Spruijt is een interessant werk dat gaat over de geschiedenis en geestelijke achtergronden van Nederland.
Beide boeken zijn verkrijgbaar bij www.bol.com.
